Statystyki wskazują, że około 40% osób dorosłych cierpi na problemy z zasypianiem, a 15% z nich odczuwa przez to negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie. Często wiąże się to z regularną ekspozycją na działanie sztucznego światła pochodzącego z ekranów telefonów i komputerów czy pracą w godzinach nocnych. Związane z tym zaburzenia rytmów okołodobowych są spowodowane nieprawidłowościami w wydzielaniu melatoniny, czyli związku popularnie nazywanego hormonem snu lub ciemności. Czym jest, jak działa i jakie objawy mogą świadczyć o niedoborach? Odpowiadamy poniżej.

Charakterystyka ogólna

Melatonina jest hormonem wydzielanym przez szyszynkę (gruczoł wydzielania wewnętrznego zlokalizowany w mózgu). (1) Została odkryta i wyizolowana z szyszynki bydlęcej w 1958 roku. (2) Jest metabolizowana z aminokwasu- tryptofanu, a następnie za pomocą enzymów obecnych w szyszynce serotonina jest przekształcana w melatoninę. (3) Hormon ten jest syntetyzowany również w siatkówce, układzie odpornościowym, przewodzie pokarmowym, wątrobie, nerkach, tarczycy i układzie rozrodczym. Dzięki znajdującym się w jelitach receptorom dla melatoniny, może one regulować ich pracę, która jest również mocno uzależniona od rytmów okołodobowych. (4) Odgrywa kluczowe znaczenie w regulowaniu snu i trybu czuwania organizmu, ale oprócz tego ma bardzo szerokie spektrum działania na nasz organizm. Wspiera pracę większości układów, reguluje funkcjonowanie układu hormonalnego, odpornościowego, nerwowego i co ciekawe, wykazuje bardzo silne właściwości antyoksydacyjne. (5)

Melatonina: (6), (7), (8)

  • jest silnym przeciwutleniaczem
  • wspiera prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego
  • wyrównuje rytm dobowy
  • skraca czas zasypiania i poprawia jakość snu
  • wspiera zdrowie układu sercowo‑naczyniowego
  • poprawia funkcje poznawcze i działa neuroprotekcyjnie

Czy suplementacja melatoniny jest bezpieczna?

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności opublikował opinię w sprawie suplementacji melatoniny, w której czytamy, iż melatonina jest wystarczająco scharakteryzowana i wywołuje korzystne efekty fizjologiczne. (9)

Standardową porcją melatoniny, która występuje w preparatach i suplementach diety jest 1‑10 mg substancji czynnej. W randomizowanym badaniu z podwójnie ślepą próbą podawano ochotnikom 10 mg melatoniny doustnie przez 28 dni. Przez ten czas nie zaobserwowano skutków nieprzyjemnych dla zdrowia i toksycznego działania. Badania na ciężarnych modelach zwierzęcych również nie wykazały toksyczności melatoniny. (10)

Ciekawostka

Wydzielanie i synteza melatoniny jest indukowane ciemnością i zahamowaniem dostępu do naturalnego światła. Gdy ograniczymy dostęp światła, informacja ta jest przekazywana z siatkówki oka do szyszynki za pomocą podwzgórza. Wydzielanie melatoniny rozpoczyna się tuż po zachodzie słońca, a apogeum osiąga w nocy, pomiędzy godziną 2 a 4, po czym stopniowo spada. 80% melatoniny jest wydzielane w nocy, a jej stężenie osiąga nawet 120 pg/ml. Dla porównania stężenie melatoniny w surowicy w ciągu dnia wynosi średnio 15 pg/ml. (12)

Mechanizm działania antyoksydacyjnego

Dość zaskakującym działaniem melatoniny jest działanie przeciwutleniające, które jest jeszcze silniejsze od tego jakie wykazuje glutation, jeden z najlepiej poznanych antyoksydantów w naszym organizmie. Oprócz własnych właściwości pozwalających na „zmiatanie” wolnych rodników, melatonina stymuluje enzymy antyoksydacyjne oraz poprawia wydajność innych antyoksydantów. Specyfika jej działania polega na tym, iż razem z jej metabolitami, które również wykazują takie działanie, tworzy tzw. kaskadę przeciwutleniaczy i ze zwiększona siłą „uderza” w wolne rodniki. Jak widać hormon ten odgrywa ważną rolę w ochronie organizmu przed niekorzystnym działaniem stresu oksydacyjnego, co oznacza, że warto włączyć do diety produkty zawierające znaczące ilości melatoniny. (13)

Melatonina - gdzie ją znajdziemy?

Melatonina jest obecna w wielu produktach spożywczych. Znajdziemy ją zarówno w pokarmach pochodzenia zwierzęcego i roślinnego. W przypadku roślin jej zawartość jest uzależniona od warunków w jakich są one hodowane. Na ogół owoce charakteryzują się niższą zawartością melatoniny, a nasiona i liście dużo wyższą. Jak przedstawia się zawartość melatoniny w poszczególnych grupach produktów spożywczych?

  • zboża: zbadano 58 odmian kukurydzy i 25 odmian ryżu i ustalono, że średnia zawartość melatoniny dla kukurydzy i ryżu wynosi odpowiednio 96,5 ng/g produktu i 16 ng/g produktu. Pozostałe zboża: (15) undefinedundefinedundefined
  • owoce: melatonina znajduje się w wielu powszechnie spożywanych owocach, ale tylko w trzech rodzajach owoców odnotowano ilości melatoniny mogące wpływać w pewnym stopniu na nasz organizm (16) undefinedundefinedundefined
  • warzywa: melatonina jest obecna w wielu codziennie spożywanych warzywach, jednak nie są to ilości statystycznie istotne. Niewykrywalna jest ona w ziemniakach i burakach, ale w znacznych ilościach znajdziemy ją w: (17) undefinedundefined
  • orzechy: najwyższą zawartością melatoniny charakteryzują się pistacje - 233 ng/g (18)

Poparte nauką

Istnieje szereg badań naukowych dla melatoniny, oto niektóre z nich:

W bazie danych obejmujących artykuły z dziedziny medycyny i nauk biologicznych PubMed istnieje obecnie 27 425 badań wykazujących działanie melatoniny.
25
przeanalizowanych badań
22
wskazywało istotny statystycznie pozytywny wpływ na organizm

Poznaj produkty zawierające ten składnik: