Wiele roślin jest nam znanych jeszcze z dzieciństwa, kiedy to były nam podawane przez nasze mamy i babcie w postaci naparów lub syropów. Bez wątpienia należy do nich czarny bez. Możemy go kojarzyć z przydomowych ogrodów, z wycieczek do lasu lub majowych bukietów. Ten intensywnie pachnący krzew wytwarza bardzo pożyteczne owoce, które nie tylko znalazły zastosowanie w medycynie ludowej, ale również trafiły do laboratoriów w celu dokładnej analizy.
Czego udało się dowiedzieć naukowcom i jak możemy wykorzystać potencjał czarnego bzu? Odpowiadamy poniżej!
Charakterystyka ogólna
Czarny bez (Sambucus nigra L.) to krzew o białych, silnie pachnących kwiatach, który latem wytwarza małe, czarne owoce zebrane w grona. Naturalnie występuje w całej Europie i jest źródłem wielu składników odżywczych oraz związków bioaktywnych. Najważniejszymi surowcami posiadającymi największą ilość substancji czynnych są kwiaty i owoce.
Skład ekstraktu z owoców czarnego bzu
Owoce czarnego bzu są źródłem węglowodanów, w tym błonnika pokarmowego w postaci hemicelulozy, kwasu poligalakturonowego oraz pektyn. Średnia zawartość błonnika w owocach czarnego bzu, to 7,4 g w 100 g owoców. (1) Ponadto znajdziemy tam: (2)
- kwasy tłuszczowe: oleinowy: 36,6 mg/kg owoców, linolowy – 106 mg/kg i linolenowy – 61 mg/kg
- garbniki oraz kwasy organiczne: kwas jabłkowy, octowy, walerianowy, winowy, szikimowy i benzoesowy
- olejek eteryczny: złożony z ponad 30 różnych związków, głównie z aldehydów fenylowych (od 3 do 25,8% składu olejku) i furfuralu (18%)
- składniki mineralne: potas (288‑305 mg/100 g), żelazo (1,6‑9,4 mg/100 g), fosfor (39‑57 mg/100 g), cynk (6,21 mg/100 g), miedź (0,75 mg/100 g), mangan (4,31 mg/100 g) oraz śladowe ilości selenu, chromu, niklu oraz kadmu
- witamina C: w zależności od źródła jej zawartość wynosi 6‑25 mg/100 g
- flawonoidy (186 mg/100g): kwercetyna, izokwercetyna, rutozyd, hiperozyd
- flawonole i kwasy fenolowe
- antocyjany
Bezpieczeństwo spożycia
Owoce czarnego bzu posiadają status GRAS (Generally Recognized as Safe), co oznacza, iż są powszechnie uznane za produkt bezpieczny dla zdrowia. Natomiast dotyczy to owoców w pełni dojrzałych, poddanych obróbce termicznej lub ususzonych. Badania przeprowadzone na dojrzałych owocach potwierdziły ich bezpieczeństwo i brak niekorzystnych skutków po spożyciu.
Ciekawostka
Fermentacja alkoholowa owoców czarnego bzu prowadzi do zmiany zawartości poszczególnych związków fenolowych i polifenoli. Zauważono, że pochodne kwercetyny i kempferolu miały wyższe stężenie po procesie fermentacji. Przechowywanie i dojrzewanie wina z owoców czarnego bzu powoduje spadek ilości polifenoli, a po 3 latach ich poziom zmniejsza się o 21%. Dochodzi do degradacji antocyjanów, przez co zmienia się barwa wina z jasnoczerwonej na ciemnobrunatną. Wraz z przechowywaniem wina spada jego aktywność przeciwutleniająca. (3)
Poparte nauką
Istnieje szereg badań naukowych dla bzu czarnego, oto niektóre z nich:
- OdpornośćStwierdzono w badaniu, że suplementacja czarnym bzem znacznie zmniejsza objawy ze strony górnych dróg oddechowych.Źródło:
Hawkins J, Baker C, Cherry L, Dunne E.Black elderberry (Sambucus nigra) supplementation effectively treats upper respiratory symptoms: A meta‑analysis of randomized, controlled clinical trials. Complement Ther Med. 2019.
- OdpornośćUdokumentowano, że czarny bez ma korzystny wpływ poprzez stymulację odpowiedzi immunologicznej i zapobieganie infekcji wirusowej.Źródło:
Kinoshita E, Hayashi K, Katayama H, Hayashi T, Obata A.Anti‑influenza virus effects of elderberry juice and its fractions. Biosci Biotechnol Biochem. 2012.
- Anti-agingUdokumentowano, że właściwości lecznicze bzu czarnego są związane z przeciwdziałaniem stresowi oksydacyjnemu.Źródło:
Andrzej Sidor, Anna Gramza‑Michałowska.Advanced research on the antioxidant and health benefit of elderberry (Sambucus nigra) in food – a review, Journal of Functional Foods, 2015.
Poznaj produkty zawierające ten składnik:
Tabaszewska M, Słupski J, Lisiewska Z, Ślązyk A. Wybrane właściwości prozdrowotne produktów z bzu czarnego (Sambucus nigra L.). PFiOW 2015, 3: 14‑16.
Veberic R., Jakopic J., Stampar F., Schmitzer V. European elderberry (Sambucus nigra L.) rich in sugars, organic acids, anthocyanins and selected polyphenols. Food Chemistry. 2009;114:511–515.
Schmitzer V., Veberic R., Slatnar A., Stampar F. Elderberry (Sambucus nigra L.) wine: A product reach in health promoting compounds. Journal of Agriculture and Food Chemistry. 2010;58:10143–10146.